Biografia
-
Urodzony
22 sierpnia 1928
-
Urodzony w
Kerpen, Nordrhein-Westfalen, Niemcy
-
Zmarł
5 grudnia 2007 (wiek 79)
Karlheinz Stockhausen (ur. 22 sierpnia 1928 r. w Mödrath, zm. 5 grudnia 2007 r. w Kürten) - niemiecki kompozytor. Uważany jest za jednego z największych wizjonerów muzyki XX wieku.
W swojej twórczości nie dążył do wypracowania własnego, rozpoznawalnego stylu, lecz w każdym utworze starał się wkraczać w nieznany obszar, tworzyć muzykę według nowych reguł. Z jego nazwiskiem wiąże się wiele kluczowych dla sztuki muzycznej XX w. pojęć i idei, takich jak serializm, punktualizm, nowa muzyka elektroniczna (wraz z live electronic music), muzyka przestrzenna, statystyczna, rytualna, intuitywna, kompozycja grupowa, momentowa, „formula composition” i „multi-formula composition”, muzyka świata (integracja „obiektów znalezionych”, m.in. hymnów narodowych i muzyki etnicznej najrozmaitszych krajów), „telemusic” (synteza muzyki różnych kontynentów), wreszcie wertykalna „muzyka okofoniczna”.
W 1947 rozpoczął studia w Hochschule für Musik w Köln, jednocześnie zarabiając jako muzyk jazzowy. W 1952 przeniósł się do Paryża, gdzie kontynuował studia w konserwatorium pod kierownictwem Oliviera Messiaena, jednocześnie pracując w studiu radiowym, analizując właściwości dźwięków i eksperymentując z instrumentami elektronicznymi. W tym czasie rozpoczął współpracę z twórcą muzyki konkretnej Pierrem Schaefferem. W 1953 roku powrócił do Niemiec gdzie podjął pracę w studiu muzyki elektronicznej radia WDR w Kolonii. W latach 1954-56 studiował fonetykę u Wernera Meyera-Epplera w Bonn.
Swoje pierwsze utwory z lat 50. pisał, korzystając z techniki serialnej i punktualizmu (Kontra-Punkte, Kreuzspiel, Klavierstücke). W 1956 skomponował Gesang der Jünglinge (Śpiew młodzianków) - uznawane za pierwsze arcydzieło muzyki elektroakustycznej, w którym łączył dźwięki konkretne (m.in. głos jego syna) z dźwiękami generowanymi elektronicznie. Pierwszym utworem, w którym zajął się kwestiami budowy przestrzeni muzycznej, był Gruppen (1955-57), skomponowany na trzy rozmieszczone wokół widowni orkiestry, dyrygowane niezależnie przez trzech dyrygentów, grające oddzielnie lub wspólnie w różnych konfiguracjach. Zainteresowanie aleatoryzmem zaowocowało utworem Klavierstück XI (1956), zapisanym na jedenastu stronach układanych w dowolnym porządku; wykonanie tego utworu polegało na przypadkowym wybraniu jednego z fragmentów, zagraniu go, a następnie uwzględnieniu zaznaczonych na jego końcu dynamiki i artykulacji przy graniu następnego przypadkowo wybranego fragmentu; utwór kończył się po trzykrotnym zagraniu tego samego fragmentu, choćby nawet pewne fragmenty nie były zagrane ani razu. W latach 1958-60 pisze utwór Kontakte, w którym łączy dźwięki elektroniczne z tradycyjnymi instrumentami akustycznymi.
Stockhausen ulegał także wpływom kultur pozaeuropejskich, głównie azjatyckich. Wyrazem multikulturowych zainteresowań był m.in. masywny, dwugodzinny utwór Hymnen (1966-67), collage z dziesiątków hymnów państwowych przeplatanych muzyką elektroniczną i konkretną.
W roku 1968 pisze Aus den sieben Tagen, utwór napisany w stworzonym przez siebie nurcie muzyki intuitywnej, gdzie muzyka nie jest zapisana nutowo, ale przy pomocy słownych wskazówek dla wykonawcy.
Na wystawie Expo'70 w Osace w zaprojektowanym przez Stockhausena sferycznym audytorium przez 183 dni, 5 i 1/2 godziny dziennie wykonywana jest jego muzyka przez 20 wykonawców, dzięki czemu ponad milion osób mogło wysłuchać jego twórczości.
W latach 70. Stockhausen wprowadził do swych przedstawień elementy tańca, dramatu oraz aktów multimedialnych (np. w Inori na dwoje aktorów-mimów i wielką orkiestrę), jednocześnie jego muzyka staje się coraz bardziej przesiąknięta mistycyzmem. W 1975 założył oficynę wydawniczą Stockhausen Verlag, w której wydawane są wszystkie jego partytury, nagrania i książki. W latach 1977-2003 Stockhausen zajmuje się wyłącznie komponowaniem monumentalnego cyklu operowego Licht (Światło), w którym każda z siedmiu oper odpowiada jednemu z dni tygodnia. Mimo, że sam kompozytor odżegnywał się od takich porównań, krytycy muzyczni uważają, że istnieje powiązanie pomiędzy tym utworem a cyklem Pierścień (Ring) Wagnera, wyrażające się chociażby w użyciu motywów przewodnich (w Świetle - Michała, Ewy i Lucyfera). Do najbardziej ekstrawaganckich pomysłów muzycznych Licht można zaliczyć Helikopter String Quartet (1992-93) na kwartet smyczkowy i cztery śmigłowce, w którym każdy instrumentalista kwartetu gra na pokładzie latającego śmigłowca, a dźwięk przekazywany jest do słuchaczy za pomocą wzmacniaczy i głośników. Od 1998 roku jako jedyny kompozytor na świecie regularnie organizował kursy swojej muzyki w Kürten koło Kolonii, gdzie mieszkał przez ponad czterdzieści lat.
W 2004 roku rozpoczął pisanie nowego cyklu Klang (Dźwięk), mającego się składać z 24 utworów odpowiadających 24 godzinom dnia. Zrealizowaniu całości tego planu przeszkodziła śmierć kompozytora w 2007 roku.
Jest laureatem niezliczonych nagród twórczych, honorowych tytułów i odznaczeń. Posiada dwa doktoraty honoris causa: Freie Universität Berlin (1996) oraz Queens University w Belfaście (2004), członkostwo akademii nauk i sztuk w 12 krajach, honorowe obywatelstwo Kürten (od 1988), tytuł Commandeur dans l’Ordre des Arts et des Lettres, Niemiecki Order Zasługi I Klasy. Otrzymał Nagrodę Muzyczną Ernsta von Siemensa, przyznawany przez unesco Medal Picassa, Order Zasługi Północnej Nadrenii-Westfalii, siedmiokrotnie zdobył nagrodę Stowarzyszenia Niemieckich Wydawców Muzycznych, ponadto Hamburską Nagrodę Bachowską, Nagrodę Kulturalną Miasta Kolonii, Honorowy Dyplom Krakowa (2001). W 2001 r. został laureatem Polar Music Prize.
Opisy wykonawcy w Last.fm są edytowalna dla każdego. Poczuj się autorem i umieść swoje informacje!
Całość tekstu udostępnionego przez użytkowników na tej stronie jest dostępna w oparciu o licencję Creative Commons Attribution-ShareAlike; zastosowane mogą być takżę dodatkowe warunki.
